Μια νέα διεθνής συμμαχία κρατών, στην οποία συμμετέχουν 8 χώρες, ανακοίνωσε πρωτοβουλία για την επιβολή φόρου σε εύπορους επιβάτες αεροπορικών πτήσεων, με στόχο τη χρηματοδότηση της κλιματικής προσαρμογής στις πιο ευάλωτες χώρες. Η ανακοίνωση έγινε από την γαλλική προεδρία. Όπως τονίζεται, ο σχηματισμός της συμμαχίας στοχεύει στη δημιουργία ενός πιο δίκαιου και “ανθεκτικού” πλαισίου χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Η συμμαχία περιλαμβάνει τις χώρες Γαλλία, Κένυα, Μπαρμπέιντος, Ισπανία, Σομαλία, Μπενίν, Σιέρα Λεόνε και Αντίγκουα και Μπαρμπούντα. Από αυτές, ειδικά οι μικρές χώρες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, παρόλο που ευθύνονται ελάχιστα για τις εκπομπές που την προκαλούν.
Φόρος αεροπορικών εισιτηρίων για τους πιο πλούσιους
Η πρωτοβουλία επικεντρώνεται στην αύξηση των φόρων στα αεροπορικά εισιτήρια, με έμφαση στις πτήσεις πρώτης και business θέσης καθώς και στα ιδιωτικά τζετ – επιλογές που χρησιμοποιούνται κυρίως από πλούσιους επιβάτες και έχουν δυσανάλογα υψηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Όπως σημειώνει η γαλλική προεδρία, στόχος είναι να διευρυνθεί ο αριθμός των χωρών που εφαρμόζουν τέτοιους φόρους, ώστε η αεροπορική βιομηχανία να συμβάλει περισσότερο στη χρηματοδότηση δράσεων για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Μέχρι και 187 δισ. ευρώ οι δυνατότητες χρηματοδότησης
Οι χώρες της συμμαχίας εκτιμούν ότι μια παγκόσμια εφαρμογή του μέτρου θα μπορούσε να αποφέρει έως και 187 δισ. ευρώ (περίπου 220 δισ. δολάρια) – πόροι που θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε επενδύσεις ανθεκτικότητας, δίκαιες μεταβάσεις και ενίσχυση των δημοσίων εσόδων των φτωχότερων κρατών. Η δυνατότητα ενίσχυσης της δημοσιονομικής τους βάσης θεωρείται κρίσιμη για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης.
Η αεροπορική βιομηχανία στο επίκεντρο της συζήτησης
Η αεροπορία ευθύνεται για περίπου το 2,5% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα – ποσοστό που ενδέχεται να αυξηθεί δραματικά με την επέκταση των πτήσεων, ιδιαίτερα στις αναδυόμενες αγορές. Παρόλο που η συμβολή της στη ρύπανση είναι μικρότερη από άλλους τομείς, όπως η ενέργεια ή οι μεταφορές μέσω φορτηγών, το γεγονός ότι εξυπηρετεί κυρίως εύπορους πληθυσμούς τη φέρνει στο στόχαστρο μέτρων “κλιματικής δικαιοσύνης”.
Τα ιδιωτικά τζετ, για παράδειγμα, προκαλούν έως και 14 φορές περισσότερες εκπομπές CO₂ ανά επιβάτη σε σχέση με τις εμπορικές πτήσεις – κάτι που εντείνει τις πιέσεις για φορολόγηση τους στο πλαίσιο της παγκόσμιας προσπάθειας περιορισμού των ρύπων.
Από τους “συμβολικούς” στους ουσιαστικούς φόρους
Η ιδέα των “φόρων αλληλεγγύης” δεν είναι καινούργια. Γαλλία, Κένυα και Μπαρμπέιντος έχουν ήδη εδώ και χρόνια προωθήσει την επιβολή φόρων σε τομείς όπως η ναυτιλία, τα ορυκτά καύσιμα, τα πλαστικά και ακόμα και τα κρυπτονομίσματα. Ωστόσο, μέχρι σήμερα τα αποτελέσματα ήταν περιορισμένα, κυρίως λόγω έλλειψης διεθνούς συντονισμού.
Αυτή τη φορά, η πρωτοβουλία συνοδεύεται από την πρόθεση να δημιουργηθεί ένας ευρύτερος συνασπισμός κρατών που θα προωθήσουν συγκεκριμένα και υλοποιήσιμα μέτρα, αρχίζοντας από τη φορολόγηση των αεροπορικών εισιτηρίων.
Υποχρέωση των πλουσίων χωρών
Σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015, οι πλούσιες χώρες –που ιστορικά ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου– έχουν υποχρέωση να συνεισφέρουν οικονομικά ώστε να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να προσαρμοστούν στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Ωστόσο, οι μέχρι σήμερα χρηματοδοτικές υποσχέσεις έχουν συχνά μείνει ανεκπλήρωτες. Η πρόταση της νέας συμμαχίας έρχεται να καλύψει αυτό το κενό, προτείνοντας ένα απλό και εφαρμόσιμο εργαλείο φορολόγησης που θα συνδέει άμεσα τις πηγές ρύπανσης με τη χρηματοδότηση των θυμάτων της κλιματικής κρίσης.
Επόμενα βήματα
Η συμμαχία σκοπεύει να προωθήσει το θέμα στις επόμενες διεθνείς διασκέψεις για το κλίμα, αλλά και στο πλαίσιο της G20 και άλλων πολυμερών οργανισμών. Βασικό ζητούμενο θα είναι η προσχώρηση περισσότερων χωρών και ο καθορισμός κοινών προδιαγραφών για τη φορολόγηση.
Εάν επιτευχθεί ευρεία στήριξη, η πρωτοβουλία αυτή θα μπορούσε να μετατραπεί σε ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση μιας πιο δίκαιης παγκόσμιας χρηματοδότησης για το κλίμα – με τους πλουσιότερους να αναλαμβάνουν μεγαλύτερο μέρος του κόστους.