Ολο και περισσότεροι Ευρωπαίοι επιλέγουν το τρένο για τις μετακινήσεις τους, ορμώμενοι κυρίως από περιβαλλοντικά κίνητρα. Πράγματι, το τρένο είναι μια πολύ πιο «πράσινη» μορφή μετακίνησης, ενώ θεωρητικά θα έπρεπε να είναι και φθηνότερο από το αεροπλάνο. Και όμως, σε όλη την Ευρώπη τα αεροπορικά ταξίδια εξακολουθούν να είναι αρκετά πιο φθηνά από τα σιδηροδρομικά, αποτρέποντας όσους θέλουν να ταξιδεύουν με περιβαλλοντικά βιώσιμο τρόπο. «Το μεγάλο ερώτημα είναι», γράφει το BBC, «γιατί συμβαίνει αυτό».
Το ευρωπαϊκό παράδοξο με τα τρένα είναι ότι σε όλη την ήπειρο (η Ελλάδα, φυσικά, εξαιρείται – και με μακάβριο τρόπο) τα σιδηροδρομικά ταξίδια ανθούν. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024, τα νυχτερινά δρομολόγια τρένων σε όλη την Ευρώπη συνέχισαν να επεκτείνονται και να αναπτύσσονται, με επικεφαλής το δίκτυο Nightjet της Αυστρίας, που εκτελεί πλέον δρομολόγια όπως Βιέννη-Βενετία και Παρίσι-Βερολίνο. Η Eurail, η οποία διαχειρίζεται την Interrail, λέει ότι η ζήτηση για ευρωπαϊκά ταξίδια με τρένο και δρομολόγια χωρίς πτήσεις αυξήθηκε κατά 25% μεταξύ 2022 και 2023.
Και όμως, τα ταξίδια με τρένο είναι πιο ακριβά, συχνά τα εισιτήρια εξαντλούνται αμέσως, καθιστώντας δύσκολο να προγραμματίσει κανείς εγκαίρως ένα μεγάλο ταξίδι, ενώ σπανίως υπάρχει πολιτική επιστροφής χρημάτων.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλοί προτιμούν να ταξιδεύουν με τρένο, παρά τις υψηλότερες τιμές και τις περιστασιακές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, σημειώνει το BBC. Ορισμένες κυβερνήσεις προωθούν τα σιδηροδρομικά ταξίδια. Στη Γαλλία απαγορεύονται οι πτήσεις μικρών αποστάσεων εάν υπάρχει εναλλακτική σιδηροδρομική γραμμή που διαρκεί λιγότερο από δυόμισι ώρες. Και στην Ισπανία μια παρόμοια απαγόρευση εξετάζεται ως μέρος των σχεδίων δράσης για το κλίμα.
Ωστόσο, παρά την αύξηση των ταξιδιωτικών επιλογών και κρατήσεων, οι ευρωπαίοι (και όχι μόνο) πολίτες διαπιστώνουν ότι οι σημαντικά υψηλότερες τιμές και οι περίπλοκες διαδικασίες κρατήσεων στέκονται εμπόδια στην επιθυμία τους να ταξιδεύουν με πιο οικολογικό τρόπο.
Ο Τζάστιν Φράνσις, διευθύνων σύμβουλος της Responsible Travel, της μεγαλύτερης ταξιδιωτικής εταιρείας στον κόσμο που είναι αφιερωμένη στα φιλικά προς το περιβάλλον ταξίδια, εξηγεί στο BBC μερικούς βασικούς λόγους για τους οποίους οι σιδηρόδρομοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες έναντι των αεροπορικών εταιρειών της Ευρώπης.
Ενας λόγος είναι η φορολογία των καυσίμων. «Δεν φορολογούμε τα αεροπορικά καύσιμα, που είναι ορυκτά καύσιμα, καθιστώντας έτσι τεχνητά φθηνότερες τις αερομεταφορές. Πρέπει να έχουμε ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα» είπε. Το καύσιμο ντίζελ, που χρησιμοποιείται για τα τρένα, φορολογείται επί του παρόντος με διαφορετικούς συντελεστές σε όλη την Ευρώπη, ανάλογα με τη χώρα.
Ενας άλλος λόγος, λέει, είναι ότι πρέπει να ενώσουμε τις σιδηροδρομικές διαδρομές για να κάνουμε τις σιδηροδρομικές μετακινήσεις ταχύτερες και πιο αποτελεσματικές σε όλη την ήπειρο. Και οι ταξιδιώτες θα πρέπει να μπορούν να κάνουν κράτηση νωρίτερα από 180 ημέρες πριν ταξιδέψουν, διαφορετικά οι ταξιδιωτικοί πράκτορες δεν μπορούν να εγγυηθούν διαδρομές και σχέδια και αδυνατούν να προσφέρουν εγκαίρως ολοκληρωμένα πακέτα.
«Ο τελευταίος λόγος είναι ότι, σύμφωνα με τους κανονισμούς για τα πακέτα διακοπών της ΕΕ, εάν ένας ταξιδιωτικός πράκτορας κάνει κράτηση σε πελάτη για διακοπές με σιδηρόδρομο και το τρένο καθυστερήσει ή δεν έρθει καθόλου, είναι ο ταξιδιωτικός πράκτορας που πρέπει να του επιστρέψει τα χρήματα» λέει στο BBC. «Εάν η κράτηση γίνει με αεροπορική εταιρεία και η πτήση καθυστερήσει ή ακυρωθεί, τότε τα χρήματα επιστρέφονται από την αεροπορική εταιρεία».
Ολα αυτά σημαίνουν για τους ταξιδιώτες ότι οι διακοπές με τρένο δεν είναι διασφαλισμένο ότι θα πάνε όπως έχουν σχεδιάσει. Θα μπορούσαν να παραμείνουν σε έναν σταθμό τρένου περιμένοντας τη σύνδεσή τους για ώρες ή και ημέρες. Πιθανότατα το ταξίδι θα κοστίσει πιο ακριβά και θα πρέπει να το κλείσουν μόνοι τους. Επιπλέον, καθώς είναι πιο δύσκολο για τους τουριστικούς πράκτορες και τα ταξιδιωτικά γραφεία να κάνουν κράτηση για ταξίδια με τρένο για τους πελάτες τους, υπάρχει μικρότερη πιθανότητα να λάβουν καλύτερες ομαδικές προσφορές.
Αυτά τα ζητήματα δεν περνούν απαρατήρητα από τις κυβερνήσεις. Ενα σχέδιο δράσης της ΕΕ ξεκίνησε νωρίτερα φέτος με στόχο να κάνει τα σιδηροδρομικά ταξίδια πιο βιώσιμα, πιο αποτελεσματικά και με καλύτερες συνδέσεις σε ολόκληρη την ήπειρο. Είναι ένα βήμα προς τα εμπρός για την εναρμόνιση των σιδηροδρομικών δικτύων, αλλά αν δεν αντιμετωπιστεί το ζήτημα της φορολογίας των καυσίμων, άρα και να εξισωθούν οι τιμές, δεν είναι σαφές αν η δέσμευση της ΕΕ να κάνει το ταξίδι με τρένο κορυφαία επιλογή θα ευοδωθεί.
Η Byway είναι ένας από τους λίγους ταξιδιωτικούς πράκτορες του Ηνωμένου Βασιλείου που οργανώνει 100% ταξίδια χωρίς πτήση σε όλη την Ευρώπη. Χρησιμοποιώντας το προσαρμοσμένο πρόγραμμα JourneyAI, σχεδιάζει και οργανώνει ταξίδια βρίσκοντας τις καλύτερες διαδρομές και παρακάμπτοντας τα υλικοτεχνικά ζητήματα των διαφορετικών νομισμάτων, γλωσσών και χρονοδιαγραμμάτων για τους πελάτες της, αναφέρει το BBC. Οι πελάτες έχουν επίσης έναν αριθμό WhatsApp για να καλέσουν σε περίπτωση αλλαγής του δρομολογίου ή καθυστέρησης κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους.
Η Byway σημειώνει ότι οι πελάτες της απολαμβάνουν αυτά ακριβώς που δεν τους παρέχουν τα αεροπλάνα: αργό ταξίδι, μια πιο παλιομοδίτικη προσέγγιση και το βαγόνι-εστιατόριο, όπου μπορούν να απολαύσουν συνδυαστικά φαγητό και θέα. «Η Ιταλία είναι παγίως δημοφιλής ως προορισμός για εμάς» λέει ο εκπρόσωπος της εταιρείας, Τζέιμς Χιλ. «Εχει μικρά τοπικά τρένα που διασχίζουν τους αμπελώνες, αλλά και σούπερ μοντέρνα τρένα υψηλής ταχύτητας, από τα καλύτερα στον κόσμο. Εχει βαγόνια ύπνου που ταξιδεύουν στη χώρα τις νύχτες. Είναι ένα τέλειο μέρος για σιδηροδρομικά ταξίδια».
Στις Συχνές Ερωτήσεις στον ιστότοπό της η εταιρεία ξεκαθαρίζει ότι οι τιμές είναι ένα ζήτημα που επιθυμεί να αντιμετωπίσει, επισημαίνοντας ότι οι αεροπορικές εταιρείες δεν πληρώνουν φόρο καυσίμων και τα αεροπορικά εισιτήρια έχουν μηδενικό συντελεστή ΦΠΑ, κάτι που σημαίνει ότι είναι πολύ πιο εύκολο να προσφέρεις φθηνούς ναύλους. Η Byway συνηγορεί υπέρ της επιβολής εισφορών για τους συχνούς επιβάτες, φόρων πτήσεων και απαγόρευσης των εσωτερικών πτήσεων μικρών αποστάσεων.
Η Busbud επιδιώκει επίσης να διευκολύνει τον προγραμματισμό ενός ταξιδιού χωρίς πτήσεις. Η εταιρεία, που παρομοιάζεται με μια Expedia για χερσαίες μεταφορές (ταξίδια με λεωφορείο, πούλμαν και τρένο), προσφέρει τη δυνατότητα ψηφιακών κρατήσεων στις ΗΠΑ, στον Καναδά και στην Ευρώπη, χωρίς πτήσεις.
«Η επίγειες μεταφορές είναι ο τελευταίος τομέας ταξιδιού που ψηφιοποιήθηκε και υπάρχουν πάρα πολλά να γίνουν ακόμη» εξήγησε στο BBC η Κριστίν Πέτερσεν, επικεφαλής μάρκετινγκ της Busbud. «Αναζητούμε τις καλύτερες δυνατές λύσεις για ταξιδιώτες που δεν θέλουν να πετούν. Μιλάμε για την ευχαρίστηση στο ταξίδι και για την πτυχή της εμπειρίας που δεν αφορά μόνο τη μετάβαση από το Α στο Β σημείο. Το χερσαίο ταξίδι είναι μια πολύ διαφορετική εμπειρία».
Αν και το ταξίδι ίσως να είναι πιο αργό, δεν χρειάζεται να κάνετε check in δύο ώρες νωρίτερα, αποφεύγετε τις μεγάλες ουρές ελέγχου ασφαλείας και φτάνετε στην καρδιά μιας πόλης – όχι μία ώρα μακριά από αυτήν. Ολα αυτά σημαίνουν ότι, σε πολλές περιπτώσεις, τελικά δεν χάνεται χρόνος, σημειώνει το BBC.
Ωστόσο πρέπει να γίνουν σημαντικές αλλαγές προτού το ταξίδι με τρένο πλησιάσει το αεροπορικό ταξίδι. Οπως το θέτει ο Τζέιμς Φράνσις, «πρέπει να είμαστε ανταγωνιστικοί με ίσους όρους. Λέμε στους ανθρώπους ότι τα σιδηροδρομικά ταξίδια είναι η λύση. Ηρθε η ώρα να το κάνουμε πραγματικότητα. Δεν είναι η λύση, εκτός αν μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε θεμελιώδη ζητήματα».
Ακολουθήστε το Protagon στο Google News