Το 2023, η αγορά βραχυχρόνιων μισθώσεων στην Πορτογαλία βρέθηκε σε οριακό σημείο. Το νομοσχέδιο «Mais Habitação» απειλούσε με αναστολή νέων αδειών, υποχρεωτικές ανανεώσεις υφιστάμενων και δικαίωμα πολυκατοικιών να μπλοκάρουν ακόμα και νόμιμες μισθώσεις. Χιλιάδες ιδιοκτήτες, διαχειριστές ακινήτων και μικρές τουριστικές επιχειρήσεις κινδύνευαν με «λουκέτο».
Ωστόσο, το 2024, χάρη σε συντονισμένες πιέσεις, τεκμηριωμένα επιχειρήματα και στοχευμένη επικοινωνία, η κυβέρνηση υποχώρησε, ακυρώνοντας τις περισσότερες διατάξεις μέσω του Διατάγματος Νόμου 76/2024. Καθοριστικό ρόλο στην καμπάνια έπαιξε η ALEP (Associação do Alojamento Local em Portugal), η εθνική ένωση των επιχειρήσεων βραχυχρόνιας μίσθωσης, όπως γράφει σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ρεπορτάζ ο ιστότοπος Rental Scale-Up,
Μέλος του Δ.Σ. της ALEP και ενεργή οικοδέσποινα, η Filipa Leitão de Aguiar, αποκάλυψε σε πρόσφατο webinar τη στρατηγική που μετέτρεψε τον κίνδυνο σε ευκαιρία. Κεντρική αρχή της ALEP ήταν η οργάνωση: συγκρότηση ομάδας νομικών και οικονομολόγων που ανέλαβαν αναλύσεις επιπτώσεων, παρουσίαση τεκμηριωμένων στοιχείων για τα έσοδα, τις θέσεις εργασίας και τη συμβολή του κλάδου στην αποκέντρωση του τουρισμού.
Ταυτόχρονα, δημιούργησαν την ψηφιακή πλατφόρμα SOS Alojamento Local, που λειτούργησε ως κέντρο ενημέρωσης και κινητοποίησης. Εκεί, οι οικοδεσπότες ενημερώνονταν, λάμβαναν υλικό για τα ΜΜΕ και μοιράζονταν προσωπικές ιστορίες.
Νέο πλαίσιο στην Πορτογαλία: Ευκαιρία ή παγίδα;
Σήμερα, το 2025, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις (Alojamento Local ή AL) παραμένουν νόμιμες, αλλά λειτουργούν σε ένα αποσπασματικό, τοπικά ρυθμιζόμενο περιβάλλον. Η ακύρωση των κεντρικών περιορισμών συνοδεύτηκε από μεταφορά αρμοδιοτήτων στους δήμους, οι οποίοι πλέον αποφασίζουν πού και πότε εκδίδονται νέες άδειες.
Η Λισαβόνα αντέδρασε γρήγορα: επέβαλε «πάγωμα» νέων αδειών σε περιοχές όπου οι μισθώσεις ξεπερνούν το 5% του αποθέματος κατοικιών. Στις πυκνές ζώνες Baixa και Alfama, όπου η συγκέντρωση ξεπερνά το 20%, η απαγόρευση είναι καθολική. Μάλιστα, η δημόσια διαβούλευση που ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2025 προϊδεάζει για ακόμη αυστηρότερους περιορισμούς.
Η Filipa χαρακτηρίζει τη νέα πραγματικότητα «δίκοπο μαχαίρι»: από τη μία, προσφέρει χώρο για τοπική εκπροσώπηση, από την άλλη απαιτεί συνεχή εγρήγορση από διαχειριστές και επαγγελματικές ενώσεις.
Τι μπορούν να μάθει ο κλάδος στις υπόλοιπες χώρες
Η εμπειρία της Πορτογαλίας προσφέρει πολύτιμα μαθήματα για άλλες αγορές που αντιμετωπίζουν ρυθμιστικές απειλές:
- Η συμμετοχή έχει μεγαλύτερη αξία από τη θεωρία: Η ενεργός παρουσία σε ακροάσεις, διαβουλεύσεις και συναντήσεις δίνει ουσιαστική γνώση και φωνή στον κλάδο.
- Η κατανόηση της τοπικής διοίκησης είναι θεμελιώδης: Κάθε δήμος λειτουργεί διαφορετικά. Οι επαγγελματίες πρέπει να γνωρίζουν ποιοι λαμβάνουν αποφάσεις και πώς.
- Τα εργαλεία συμμετοχής ενισχύουν την κινητοποίηση: Η ALEP έδειξε πως ακόμα και μια απλή πλατφόρμα, μια λίστα email ή ένα template επιστολής μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
- Η γνώση πρέπει να διαχέεται: Όσα μαθαίνει κάποιος πρέπει να κοινοποιούνται στην κοινότητα – έτσι ενδυναμώνεται συνολικά η συμμαχία υπέρ του κλάδου.
- Ανθρώπινες ιστορίες αλλάζουν την αφήγηση: Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις δεν είναι ανώνυμες πλατφόρμες αλλά μικρές επιχειρήσεις, συνταξιούχοι και οικογένειες. Αυτή η οπτική αλλάζει τον δημόσιο διάλογο.
- Τα στοιχεία κερδίζουν τις πολιτικές μάχες: Η ALEP δεν αρκέστηκε στο συναίσθημα. Παρουσίασε αριθμούς, επιπτώσεις και τεκμηριωμένες προτάσεις – κερδίζοντας έτσι την εμπιστοσύνη της πολιτείας.
